Sytuacja energetyczna świata 1971 - 2006 – perspektywy rozwoju do 2030 r.

       W przeszłości wzrost liczby ludności był bardzo powolny. W 1650 r. liczba mieszkańców ziemi wynosiła ok. 500 mln, w 1830r. ok. 1000 mln, w 1930 r. ok. 2015 mln, w 1960 r. 2995 mln, a w 2006 r. 6536 mln.
Gwałtowny wzrost liczby ludności, nazywany eksplozją demograficzną, wystąpił w II połowie XX wieku, zwłaszcza w ostatnich jego dekadach. Roczny przyrost liczby ludności w tym okresie wynosił ok. 80 mln, co oznacza że przyrost każdego nowego miliarda następował średnio w ciągu zaledwie 13 lat. Wzrost liczby ludności w ostatnich dekadach XX w. w poszczególnych regionach świata był bardzo nierównomierny – bardzo wysoki w krajach rozwijających się, zwłaszcza w Afryce, Azji, Ameryce, Ameryce Łacińskiej oraz w krajach Bliskiego Wschodu. Natomiast w krajach OECD był bardzo umiarkowany. Wzrost liczby mieszkańców w poszczególnych regionach świata w latach 1971 – 2006 przedstawia tabela 1.

¹⁾ Azja bez Chin, ²⁾Europa bez b.ZSRR Źródło:[2]

Rozwój gospodarczy świata

       Syntetycznym wskaźnikiem charakteryzującym rozwój gospodarczy świata jest Produkt Światowy Brutto (PŚB). W statystykach i publikacjach międzynarodowych PŚB jak również Produkt Krajowy Brutto (PKB) podawany jest w dolarach amerykańskich (USD):
● wg kursów wymiany bankowej,
● z uwzględnieniem parytetu siły nabywczej dolara w różnych krajach (ang. Purchasing Power Parities).
       Parytet siły nabywczej jest wskaźnikiem umożliwiającym porównanie siły nabywczej dolara w różnych krajach i jest określany na podstawie umownego „koszyka dóbr i usług” dla każdego kraju. Wartość PSB i PKB ustalana według parytetu siły nabywczej pozwala na wyeliminowanie różnic spowodowanych poziomem cen w różnych krajach. Zatem tak liczona wartość PSB i PKB pozwala na porównywanie poziomu wzrostu gospodarczego różnych krajów. Stanowi również syntetyczny miernik przy ocenie energochłonności gospodarki oraz jest wykorzystywany w prognozowaniu zapotrzebowania na energię. W krajach rozwiniętych OECD różnice pomiędzy PKB liczonym w USD wg kursu bankowego a PKB wg PPP są stosunkowo niewielkie z uwagi na w miarę wyrównaną siłę nabywczego dolara. Natomiast w krajach nie-OECD, zwłaszcza w których gospodarka nie działa na zasadach rynkowych, różnice są bardzo duże, nawet
kilkakrotnie.
       W ostatnich dekadach miał miejsce znaczny wzrost PSB. Wzrost ten liczony wg PPP w USD (wg cen 2000 r.) w latach 1971 – 2006 wynosił:
● w krajach OECD z 11,5 bil. USD w 1971 r. do 31,2 bil. USD w 2006 r., tj. blisko trzykrotny wzrost.
● w krajach OECD z 6,0 bil. USD w 1971 r. do 26,4 w 2006 r., tj. blisko czterokrotny wzrost.

Wzrost PSB i PKB w poszczególnych regionach świata przedstawia tabela 2.

Regiony	Wg kursu bankowego (mld USD 2000)		Wg PPP (mld USD 2000)
	1971	2006	1971	2006
A. OECD
Ameryka Płn.	4329	12775	4491	13313
Europa	4321	10090	5300	12564
Kraje Pacyfiku	2153	6309	1676	5281
Razem OECD	10802	29169	11467	31158
B. Nie-OECD
Afryka	263	773	771	2207
Ameryka Łacińska	625	1796	1152	3425
Azja1)	320	2138	1253	7660
Chiny	133	2315	471	8915
Europa2)	64	162	175	477
b. ZSRR	404	4568	1665	2268
Bliski Wschód	254	838	446	1456
Razem Nie-OECD	2063	8590	5933	26406
Cały świat	12865	37759	17400	57564

¹⁾ Azja bez Chin, ²⁾Europa bez b.ZSRR Źródło:[2]

       W poszczególnych krajach świata wzrost PKB był bardzo zróżnicowany – wysoki w krajach OECD i znacznie niższy w krajach nie-OECD. Szczególnie jaskrawo niskie wskaźniki PKB per capita występowały w krajach afrykańskich. Wskaźniki te są kilkanaście, a nawet kilkadziesiąt razy niższe od wskaźników krajów OECD. Ponadto w niektórych krajach w ostatnich dekadach miała miejsce stagnacja rozwoju gospodarczego. Natomiast krajem o dynamicznym wzroście PKB per capita były Chiny.

Zasoby i rezerwy surowców energetycznych świata

       Światowa Rada Energetyczna stosuje dwa główne pojęcia odnośnie do światowych zasobów surowców energetycznych, tj. zasoby oraz rezerwy. Zgodnie z tą klasyfikacją zasoby energetyczne to całkowita ilość surowców energetycznych w skorupie ziemskiej oceniana jako możliwa do pozyskania (proved amount in place). Natomiast rezerwy surowców energetycznych to część zasobów nadających się do eksploatacji w obecnych warunkach technicznych i ekonomicznych (proved recoverable reserves). Światowa Rada Energetyczna dzieli surowce energetyczne na nieodnawialne i odnawialne.
Do nieodnawialnych surowców energetycznych zalicza się:
● węgiel kamienny i brunatny,
● ropa naftowa,
● naturalne bitumiczne (łupki i piaski bitumiczne),
● gaz ziemny,
● paliwo uranowe.
Do odnawialnych surowców energetycznych i źródeł energii zalicza się:
● energię wodną,
● drewno i jego odpady,
● biomasę,
● torf,
● energię wiatru,
● energię Słońca,
● energię geotermalną,
● energię fal morskich.

       Rozpoznanie geologiczne zasobów i rezerw surowców energetycznych globu ziemskiego jest wciąż niepełne. Pozwala to przypuszczać, że dalsze poszukiwania tych surowców, zwłaszcza zwiększenie głębokości wierceń, badanie zasobów podmorskich itp. pozwoli na odkrycie nowych złóż, zwłaszcza na terenach trudno dostępnych i nierozpoznanych. Stąd obecnie brak jest dostatecznych danych o wielkości pełnych geologicznych światowych zasobów i rezerw surowców energetycznych. Biorąc powyższe pod uwagę w niniejszym raporcie przedmiotem oceny są jedynie rezerwy (nie zasoby) surowców energetycznych określone w raporcie Światowej Rady Energetycznej w 2007 r. wg stanu z 2005 r.

Wielkość kopalnych rezerw surowców energetycznych przedstawia tabela 3.
Światowe rezerwy kopalnych surowców energetycznych – stan 2005 r.

Paliwo	2005
Węgiel kamienny, mld t	697,7
-bitumiczny	430,9
-subbitumiczny	266,8
Węgiel brunatny, mld t	149,8
Ropa naftowa, mld t	159,6
Gaz ziemny, bln m3	176
Uran rezerwy udokumentowane tyś. t	3297

Źródło:[3]

Węgiel kamienny
Największe rezerwy węgla posiadają USA, Fed. Rosyjska, Chiny, Indie, Afryka Południowa, Australia, Polskie rezerwy węgla kamiennego stanowią ok. 2% rezerw światowych.
Węgiel brunatny
Największe rezerwy węgla brunatnego znajdują się w Niemczech, Australii, USA, Chinach, Brazylii i Fed. Rosyjskiej. Polskie rezerwy tego węgla stanowią ok. 1% rezerw światowych.
Ropa naftowa
2/3 rezerw światowych posiadają kraje Bliskiego Wschodu. Arabia Saudyjska, Irak, Kuwejt, Zjednoczone Emiraty Arabskie oraz Iran. Liczące się rezerwy tej ropy znajdują się również w Wenezueli, Fed. Rosyjskiej, Chinach, Libii, Meksyku, USA i Nigerii. Oprócz ropy naftowej istnieją możliwości pozyskania znacznych ilości paliw olejowych z łupków i piasków bitumicznych. Duże zasoby tych bituminów znajdują się w USA, Kanadzie, Australii, Fed. Rosyjskiej, Maroku, Jordanii, Wenezueli, Estonii i Tajlandii. Przy obecnych wysokich cenach ropy naftowej eksploatacja bituminów staje się opłacalna.
Gaz ziemny
Największymi potęgami w zakresie gazu ziemnego są Fed. Rosyjska (ok.1/3 rezerw światowych, Iran (ok.17% rezerw). Pozostałe ok. 50% rezerw posiadają głównie kraje Półwyspu Arabskiego, USA, Algieria, Wenezuela, Nigeria, Irak, Norwegia i Holandia. Polskie rezerwy gazu stanowią zaledwie ok. 0,1 rezerw światowych.
Uran
Oprócz rezerw udokumentowanych (ok. 3297 tys. ton), rezerwy szacunkowe wynoszą ok. 2,8 mln ton oraz rezerwy perspektywiczne ok. 7,5 mln ton. [3] Stosunkowo duże rezerwy uranu znajdują się w Australii, Kazachstanie, USA, Afryce Południowej, Namibii Brazylii, Fed. Rosyjskiej, Uzbekistanie i Ukrainie.

       Dotychczas odnawialne surowce energetyczne odegrały stosunkowo niewielką rolę w zaspokojeniu potrzeb energetycznych świata, chociaż w niektórych krajach, zwłaszcza „Trzeciego Świata” ich udział w zużyciu energii był znaczny, a nawet wysoki. Ocenia się, że światowe rezerwy energii odnawialnej są bardzo duże i mogą w przyszłości stać się ważnym źródłem zaopatrzenia świata w energię.
Energia wodna
Rezerwy energii wodnej wyrażone są ilością energii elektrycznej, jaką można uzyskać z cieków wodnych w ciągu roku. Światowe rezerwy energii wodnej oceniane są w wysokości [3] – potencjał teoretyczny – ok. 41 200 TWh/rok.
– rezerwy techniczne możliwe do eksploatacji – ok.16 494 TWh/rok.
W 2005 r. produkcja energii elektrycznej w elektrowniach wodnych wyniosła 2837 TWh, co stanowiło ok. 1/5 rezerw technicznie możliwych do wykorzystania. Największe rezerwy energii wodnej posiadają: Chiny, Fed. Rosyjska, Brazylia, Kanada, Kongo, Indie, USA oraz Indonezja. Polskie rezerwy energii wodnej są znikome, stanowią ok. 0,1% rezerw światowych.
Biomasa
Głównym składnikiem biomasy jest drewno i jego odpady, odpady rolnicze i zwierzęce oraz odpady komunalne. Teoretyczny potencjał biomasy jest bardzo duży ok. 66 mld toe/rok, jednak ze względów ekonomicznych tylko ok. 6,4 mld toe/rok może być wykorzystana energetycznie. Szacuje się, że obecnie zużycie biomasy wynosi ok 1,3 mld toe, co stanowi ok. 11% światowego zużycia energii pierwotnej.
Energia wiatru
Teoretyczny potencjał energii wiatru jest ogromny, szacowany na 480 PWh/rok. Jednak dotychczasowe wykorzystanie wiatru jest niewielkie. W 2005 r. moc zainstalowana siłowni wiatrowych wynosiła 59,3 GW, a uzyskana produkcja energii elektrycznej ok. 106 TWh, co stanowiło 0,6% światowej produkcji energii elektrycznej. Rozwiniętą energetyką wiatrową posiadają USA, Niemcy, Hiszpania, Dania, Indie [3].
Torf
Z uwagi na niską kaloryczność, wysoką wilgotność i dużą zawartość popiołu oraz niekorzystne oddziaływanie na środowisko torf jest mało znaczącym źródłem energii. Znajduje on dość duże zastosowanie w gospodarce rolnej i ogrodniczej.
Energia geotermalna
Teoretyczny potencjał energii geotermalnej jest ogromny, lecz realny do pozyskania rezerwy tej energii oceniane są na ok. 12 mld toe. Dotychczasowe wykorzystanie tej energii jest bardzo małe. W 2005 r. moc zainstalowana elektrowni geotermalnych wynosiła 9 GW, a uzyskana produkcja energii elektrycznej 58 TWh [4].
Pozostałe źródła energii odnawialnej
Są to energia Słońca i energia fal morskich. Jednak pomimo ogromnego potencjału energetycznego tych źródeł są one dla celów energetycznych wykorzystywane w minimalnym stopniu. W stosunkowo dużym zakresie wykorzystywana jest energia Słońca, głownie do podgrzewania wody użytkowej oraz klimatyzacji pomieszczeń.